Potrzeb, na które mama powinna zwrócić uwagę po porodzie i sukcesywnie je zaspakajać jest kilka. Niezaspokojone potrzeby wiążą się z napięciem psychicznym i fizycznym – obniżonym nastrojem, rozdrażnieniem, nadmiernym łaknieniem na słodkie, czy bólami mięśniowymi. Dlatego tak ważne jest, by mama była uważna na sygnały, które podpowiada jej ciało i umysł.
Poniżej znajdują się najistotniejsze potrzeby świeżo upieczonej mamy i sposoby na ich zaspokojenie.
POTRZEBY FIZJOLOGICZNE
WODA I JEDZENIE
Pierwsze tygodnie po porodzie, czy nawet miesiące, to nie najlepszy moment na redukcję nadmiernych kilogramów. Niech dieta obfituje w zdrowe produkty zgodnie z zaleceniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), niezależnie od karmienia piersią. Należy tutaj zwrócić uwagę na poziom głodu i sytości i spożywać posiłki wtedy, kiedy odczuwa się głód. Gdy brakuje czasu na gotowanie, należy postawić na szybkie i proste posiłki. Idealnie sprawdzi się zasada 80/20, czyli 80% zdrowo i 20% innych produktów (dania na wynos, sos ze słoika, słodycze). Perfekcji w żywieniu mówimy NIE! Po dostarczeniu organizmowi niezbędnych składników odżywczych mamy dostają gwarancję dobrego samopoczucia i sił witalnych. Nie można również zapominać o nawodnieniu, zwłaszcza rano. Sposobem na wypicie zalecanej dziennej ilości wody jest przelanie jej do dzbanka o pojemności 1,5 l lub więcej i postawienie go w widocznym miejscu.
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
W tych pierwszych tygodniach po porodzie nie zaleca się biegania, ćwiczeń siłowych, czy nawet tradycyjnych brzuszków na macie. Każdy preferowany ruch powinien być skonsultowany z lekarzem prowadzącym oraz fizjoterapeutą uroginekologicznym. Wskazane są za to spacery, o które wcale nie trudno, kiedy wybieramy się na nie razem ze śpiącym w wózku dzieckiem. Mama może postawić również na samotne spacery, które pozwolą jej odetchnąć, odpocząć i nabrać dystansu do różnych spraw. Badania pokazują, że aktywność fizyczna jest jedną z najskuteczniejszych metod poprawy nastroju. Niech spacer stanie się czynnością rutynową dla młodej mamy. Inne zalecane aktywności to: medytacja i joga, po których napięte mięśnie zostaną rozluźnione.
SEN
WHO zaleca minimum 8h nieprzerwanego snu dziennie. W początkowych tygodniach, czy miesiącach macierzyństwa jest to niemożliwe ze względu na nocne pobudki dziecka. Jednak oprócz ilości snu, ważna jest również jego jakość. Mówi się o: nieużywaniu do 2 h przed snem światła niebieskiego (z komórki, telewizji), przewietrzeniu sypialni, spaniu w wygodnej piżamie, a także spożyciu lekkiej kolacji na 2-3 h przed snem. Warto również korzystać z drzemek w ciągu dnia. Wystarczy już 30 minut, by organizm odpoczął i nabrał sił na kolejne godziny opieki nad bobasem.
SEKS
Potrzeba seksualna jest tak samo ważną potrzebą, jak jedzenie, czy picie. Jednak po porodzie kobieta może odczuwać mniejszą chęć na bliskość. Jest to związane ze zmianami w gospodarce hormonalnej - wysoką prolaktyną i niskim poziomem estrogenów. Taki stan uznawany jest za normę. W takim przypadku sprawdzi się otwarta rozmowa z partnerem z poziomu własnych uczuć i potrzeb. Nierzadko też dochodzi do przebodźcowania dotykiem przez dziecko.
ODPOCZYNEK
Mama powinna pamiętać o codziennej regeneracji ciała i umysłu. Pomogą jej w tym rytuały i strefy bezpieczeństwa. Są to pewne czynności i fizyczne obszary, w których mama jest w stanie się zrelaksować i odpocząć. Pełnią bardzo pożyteczną formę buforów. Rytuałami mogą być: poranny prysznic i kawa wypita w spokoju, książka pod kocem, spacer, spotkanie z bliskimi, oglądanie ulubionych filmów, czy ciepła kąpiel. Warto z nich korzystać w sytuacji zmęczenia i przytłoczenia.
POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA
WOLNOŚĆ OD STRACHU
Nowa, nieznana sytuacja prawie zawsze wiąże się z uczuciem niepokoju. Rodzi się wiele pytań, na które młoda mama nie zawsze znajduje odpowiedź: „czym dam radę?”, „czy moje dziecko rozwija się prawidłowo?”. Irracjonalny strach może być szkodliwy, gdy przejmuje kontrolę nad życiem i nie pozwala czerpać prawdziwej radości z macierzyństwa. Nie zaleca się unikania sytuacji, która budzi strach. Warto się z nią skonfrontować i dać sobie przestrzeń na nieprzyjemne emocje. Nie wypierać ich i nie tłumić. Kolejno poszukać takiego zajęcia, które pozwoli powrócić do optymalnego funkcjonowania. Skorzystać z rytuałów i stref bezpieczeństwa. Brak ciągłej koncentracji na uczuciu niepokoju powoduje, że traci on na intensywności. Jeśli jednak mama doświadcza wiele nieprzyjemnych emocji, które nie pozwalają jej cieszyć się życiem, warto rozważyć wizytę u psychologa lub psychoterapeuty.
POTRZEBA MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI
Wsparcie
Potrzeba przynależności i bliskości to jedna z najważniejszych potrzeb człowieka. Wsparcie dla mamy ze strony męża, rodziny, czy przyjaciół w tych pierwszych tygodniach po porodzie jest ogromnie ważne. Warto z niego korzystać zawsze, kiedy mama chce odpocząć, porozmawiać o swoich uczuciach, czy pobyć sama ze sobą. Najpowszechniejszym problemem jest jednak poczucie wstydu i zażenowania, kiedy taką pomoc mama chce uzyskać. Pojawiają się myśli „nie wypada”, „moje problemy są nieważne”. Każdy problem jest istotny, jeśli niesie za sobą negatywne konsekwencje zarówno psychiczne jak i fizyczne. W takim wypadku zawsze warto korzystać z pomocy. Dobrym rozwiązaniem są także spotkania dla mam organizowane w danym miejscu zamieszkania.
POTRZEBY SZACUNKU I PRZYNALEŻNOŚCI
SAMOOCENA związana z wyglądem
W organizmie kobiety w ciąży dokonuje się ogromna ilość zmian. Nic więc dziwnego, że mama pragnie jak najszybciej odzyskać dawny wygląd i sprawność. Może pojawić się obniżony nastrój, frustracja, rozgoryczenie i brak akceptowania swojego odbicia w lustrze. Należy wtedy skonfrontować się ze swoim ja idealnym a ja realnym. Podzielić kartkę na dwie części i wypisać po lewej stronie preferowany wygląd, jak mama chciałaby wyglądać, a po prawej stronie realne elementy do zmiany. To, czego nie można zmienić, należy zaakceptować. Chodzi tu np. o rozstępy na brzuchu, czy udach. Warto dodatkowo po porodzie praktykować wdzięczność w stosunku do ciała, które wydało na świat dziecko i które wiele zniosło (wspomniane zmiany fizyczne, poród niezależnie, czy odbył się drogą naturalną, czy drogą cesarskiego cięcia). Ważna jest także cierpliwość i czas, by powrót do formy przebiegał w spokojny i zdrowy sposób.
SAMOOCENA związana z kompetencjami
Kompetencje rodzicielskie nie są zapisane w genach. Każda mama musi się ich nauczyć. Odbywa się to już w trakcie bycia w ciąży, gdy mama uczęszcza na zajęcia szkoły rodzenia. Jednak prawdziwa szkoła macierzyństwa zaczyna się wraz z pierwszym oddechem i płaczem dziecka. Warto korzystać ze wsparcia np. położnych jeszcze w szpitalu, czy teściowej, ale trzeba również zaufać własnej intuicji i pozwolić sobie na błędy. Błędy wpisane są w każdą rodzicielską drogę. Jeśli mamie nie podoba się ilość dawanych rad ze strony otoczenia, powinna asertywnie zakomunikować swoje stanowisko i chronić w ten sposób siebie.
POTRZEBA SAMOREALIZACJI
DĄŻENIE DO ROZWOJU
Mama po porodzie nie może zapominać o sobie, swoich pasjach, by nie doprowadzić do zachłyśnięcia się macierzyństwem, jednej z wielu przyczyn depresji poporodowej. Kiedy będzie gotowa na zostawienie dziecka np. pod opieką dziadków, niech spełnia się w tym, co daje jej ogromne flow – poczucie spełnienia. Chwila tylko dla siebie przy ulubionej czynności gwarantuje u mamy wzrost pozytywnych emocji i poczucie, że robi dla siebie coś dobrego.
Droga Mamo, nie zapominaj o sobie
BIBLIOGRAFIA
Maslow A., Motywacja i osobowość, Warszawa 2018.
Thayer R. E, Calm energy: How people regulate mood with food and exercise. Oxford University Press, 2001.
Kotlarz B., Kotlarz – Gregorczuk J., Skrzpulec-Plinta V., Zachowania seksualne kobiet 12 miesięcy po porodzie, Forum Położnictwa i Ginekologii Nr 41, 2018.
Baumeister R.F., Leary M.R., The need to belong: desire for interpersonal attachm ents as fundam ental hum an motivation. Psychological Bulletin, 117, 1995.
Czapiński J.; Psychologia pozytywna, Warszawa 2020