Cel szczególnej ochrony
Wzmożona ochrona pracy kobiet w okresie macierzyństwa jest wielopłaszczyznowa i ma na celu zarówno zapewnienie bezpieczeństwa organizmowi kobiety ciężarnej w pracy, zabezpieczenie rozwoju jej maluszka przed szkodliwym wpływem wykonywanych przez mamę obowiązków zawodowych, a także zagwarantowanie przyszłej mamie możliwości sprawowania macierzyńskiej pieczy w pierwszych tygodniach życia dziecka oraz warunków do kontynuowania wychowania swojego dziecka w późniejszym czasie.
Kiedy powiedzieć pracodawcy, że jestem w ciąży?
Niektóre kobiety natychmiast chciałyby oznajmić całemu światu, że są w ciąży i to czyni je uprzywilejowanymi (tak właśnie jest – powinnaś czuć się uprzywilejowana!). Inne z kolei wolą zaczekać i radosną nowinę zostawić dłużej wyłącznie dla siebie i bliskich. Na gruncie relacji z pracodawcą pierwsze rozwiązanie wydaje się jednak bardziej rozsądne. Dlaczego? Powinnaś wiedzieć, że kodeks pracy nie narzuca konkretnego terminu na poinformowanie pracodawcy o ciąży pracownicy ani nie zawiera w ogóle obowiązku powiadomienia pracodawcy o zajściu w ciążę. Przepis art. 185 KP mówi bowiem, że stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim. Do Ciebie więc należy decyzja kiedy i jak to zrobisz, ale istotną kwestią jest to, że to właśnie ciąża stanowi przesłankę do szczególnej ochrony. I chodzi tutaj o sam stan rzeczy, fakt, że jesteś w ciąży. Nie stanowi podstawy ochrony zaświadczenie lekarskie. Linia orzecznictwa Sądu Najwyższego jest w tej kwestii zgodna – ciężarna pracownica może powoływać się na uprawnienia związane z jej stanem dopiero po zawiadomieniu pracodawcy o ciąży, a jeśli pracodawca ma jakiekolwiek wątpliwości (co do stanu lub okresu ciąży) – od chwili złożenia świadectwa lekarskiego. Z tych właśnie powodów im szybciej Twoja sytuacja stanie się dla pracodawcy jasna, tym wcześniej okres ochronny będzie oczywisty i niepodważalny.
Jak działa ochrona trwałości stosunku pracy w okresie macierzyństwa?
Uprzywilejowana pozycja pracownic w okresie ciąży i macierzyństwa opiera się na dwóch mechanizmach:
ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę (dotyczy również ochrony przed pogorszeniem warunków pracy lub płacy),
przedłużenia umowy do dnia porodu.
Polski ustawodawca zawarł te przepisy w art. 177 KP. Pracownicy w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego nie może zostać wypowiedziana (ani rozwiązana) umowa o pracę. Jeśli pracodawca złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zanim został poinformowany o ciąży, powinno ono zostać cofnięte. Dotyczy to umów o pracę zawartych na czas nieokreślony, określony oraz umów na okres próbny z wyłączeniem tych, w których okres próbny nie przekracza jednego miesiąca. Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Dochodzi w tym wypadku do tzw. fikcji prawnej, a umowa taka zostaje przedłużona z mocy samego prawa. W przypadku, gdy powiadomisz zakład pracy o ciąży już po rozwiązaniu umowy o pracę, będzie to niosło skutki tylko w kwestii roszczenia o wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy, nie zaś dla oceny samej prawidłowości rozwiązania umowy o pracę. Przedłużenie umowy do dnia porodu nie dotyczy jednak umowy terminowej zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Jeśli to Ty zdecydujesz się wypowiedzieć lub rozwiązać umowę o pracę jako pracownica w ciąży lub na urlopie macierzyńskim, nie musisz martwić się o żadne dodatkowe ograniczenia – Twoja swoboda w tym zakresie nie ulega zmianom ze względu na Twój szczególny stan.
Jeśli więc masz to szczęście i wkrótce zostaniesz mamą, a pozostajesz związana stosunkiem pracy o kształcie omówionym powyżej, możesz czuć bezpieczeństwo w kwestii stabilizacji zatrudnienia w tym niewątpliwie najważniejszym dla Ciebie i Twojego maluszka okresie życia.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 2018.108-t.j. z dnia 12.01.2018 r.)
Literatura:
L. Florek,
Prawo pracy
, Warszawa 2015.
Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem w świetle przepisów prawa pracy
i ubezpieczeń społecznych
pod red. J. Czerniak-Swędzioł, Warszawa 2016.
Orzecznictwo:
Wyrok SN z dnia 15 stycznia 1988r., I PRN 74/87, LEX nr 110591.
Wyrok SN z dnia 16 grudnia 1999 r., I PKN 468/99, Pr. Pracy 2001/5/31.
Przeczytaj także "(Nie)zwykłe zwolnienie lekarskie w ciąży": Link