Źródła komórek macierzystych
Komórki macierzyste stają się coraz bardziej znaczące w kontekście nowoczesnych terapii leczniczych. Jest to spowodowane tym, że posiadają one zdolność do przekształcania się w różne rodzaje komórek ludzkich. Najbardziej znanymi i wykorzystywanymi w przeszczepieniach są te pozyskiwane ze szpiku kostnego oraz z mobilizowanej farmakologicznie krwi obwodowej. Kolejnym cennym źródłem krwiotwórczych komórek macierzystych jest krew pępowinowa. Jest to krew, którą można pozyskać z naczyń pępowiny po porodzie i zabezpieczyć w banku komórek macierzystych na wypadek wystąpienia w przyszłości chorób hematologicznych i onkologicznych w rodzinie. Przechowując ją, mamy pewność, że w przypadku konieczności przeszczepienia komórek macierzystych, materiał dostępny jest od ręki i nie ma potrzeby szukania latami zgodnego dawcy tak, jak w przypadku komórek pochodzących np. ze szpiku kostnego.
– We krwi pępowinowej znajdują się krwiotwórcze komórki macierzyste, które są już standardowo stosowane w polskiej medycynie: u dzieci w onkologii czy hematologii od 1989 roku. W sznurze pępowinowym lub w łożysku są tkankowe, niekrwiotwórcze komórki macierzyste, które są wykorzystywane w sposób eksperymentalny w polskiej medycynie regeneracyjnej od 2011 roku. Łożysko jest także źródłem różnorodnych białek przydatnych w medycynie regeneracyjnej, tak więc sama tkanka łożyska może być stosowana jako komponent medyczny lub produkt leczniczy terapii zaawansowanej – mówi dr n. med. Dariusz Boruczkowski, specjalista chorób dzieci i transplantologii klinicznej.
Czym różni się bankowanie krwi pępowinowej od bankowania łożyska?
W krwi pępowinowej znajdują się krwiotwórcze komórki macierzyste, które są stosowane w medycynie już od 1988 roku. W Polsce, używa się ich standardowo do leczenia ponad 80 chorób hematologicznych, onkologicznych i metabolicznych. Koszty tych terapii pokrywa NFZ. Obecnie komórki macierzyste wykorzystuje się m.in. w hematologii, onkologii czy medycynie regeneracyjnej. W łożysku natomiast znajdują się niekrwiotwórcze (tkankowe) komórki macierzyste, które są wykorzystywane w Polsce, w medycznych eksperymentach leczniczych, w terapii m.in. takich chorób jak: mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenia chrząstek stawowych. Użycie tkankowych komórek macierzystych jest możliwe u całej rodziny, bez konieczności sprawdzania zgodności tkankowej między dawcą komórek, a biorcą.
Zastosowanie tkanki łożyska do celów medycznych badane jest minimum dwukierunkowo: jako biomateriał w postaci hydrolizatu, hydrożeli, scaffoldów – specjalistycznych podłoży lub rusztowań. Ta forma ma zastosowanie w chirurgii, ortopedii, dermatologii, leczeniu ran i okulistyce. Jednocześnie badane jest źródło komórek tkankowych, ocenianych już w badaniach klinicznych, na przykład w endokrynologii – w powikłaniach cukrzycy, w chorobach płuc (np. zwłóknienie) oraz w innych gałęziach dzisiejszej medycyny regeneracyjnej, takich jak: udar niedokrwienny mózgu, zwyrodnienie stawów oraz w transplantologii (choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi) – wylicza dr Dariusz Boruczkowski.
Jak wygląda pobranie łożyska podczas porodu?
Pobranie łożyska jest procesem prostym i bezpiecznym zarówno dla matki, jak i dziecka. Położna zabezpiecza całe łożysko w specjalnym pojemniku dołączonym do zestawu pobraniowego, który rodzice przywożą ze sobą na porodówkę. Następnie, zestaw jest transportowany do laboratorium, gdzie tkanki łożyska są badane, preparowane, a następnie zamrażane. Tak zabezpieczony materiał podczas porodu znacząco rozszerza zakres terapii, z których rodzina będzie mogła skorzystać w przyszłości, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Decyzja o bankowaniu – nie warto zwlekać
Aby ta procedura była możliwa, decyzję należy podjąć jeszcze przed porodem zgłaszając się do wybranego banku komórek macierzystych. Specjalista przeprowadza rodziców przez kwestionariusz medyczny kwalifikujący do procedury. Przed porodem, zestaw do pobrania i transportu krwi pępowinowej i łożyska dostarczany jest kurierem do domu. Rodzice zabierają zestaw na porodówkę, gdzie przeszkolona położna pobiera materiał biologiczny po odpępnieniu dziecka.
Warto mieć na uwadze, że tylko raz w życiu dziecka można podjąć taką decyzję. Pobieranie komórek macierzystych krwi pępowinowej lub tkanki sznura pępowinowego i łożyska może się odbyć tuż po porodzie, później jest to już niemożliwe.